Ít ai biết rằng, có 7 chiến sĩ Việt Nam đã có mặt trong cuộc duyệt binh lịch sử ngày 7/11/1941 trên Quảng trường Điện Kremlin lịch sử.

Ít ai biết rằng, có 7 chiến sĩ Việt Nam đã có mặt trong cuộc duyệt binh lịch sử ngày 7/11/1941 trên Quảng trường Điện Kremlin. Họ tiến thẳng ra mặt trận bảo vệ phòng tuyến Moskva và cùng Hồng quân Xô viết đánh đuổi bọn phát xít Đức cho đến ngày chiến thắng lịch sử 9/5/1945.

Ngay sau đó, nhờ sự vào cuộc của Đài Phát thanh Moskva, Hội Hữu nghị Liên Xô - Việt Nam, các nhà sử học Nga và Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh đã tìm thêm tên tuổi của 4 chiến sĩ quốc tế Việt Nam tham gia chiến đấu trên tuyến phòng thủ Thủ đô Moskva mùa Đông năm 1941.

Trong số 5 người được tặng huân chương, kỷ niệm chương và truy tặng Bằng Tổ quốc ghi công, có ông Lý Phú San, tên thật là Lê Phan Chân, quê ở Hà Sơn Bình (nay thuộc xã Tân Ước, huyện Thanh Oai , Hà Đông, TP. Hà Nội), đã phục vụ trong một quân y viện của một đơn vị Hồng quân Liên Xô vùng ngoại ô Moskva. Ông về nước sau năm 1955, mất năm 1980 tại Hà Nội, thọ 80 tuổi.

4 người còn lại thuộc Trung đoàn quốc tế OMCBON, quê ở Nghệ An, trong đó có 3 người được tổ chức truy điệu, tặng Bằng Tổ quốc ghi công, Huân chương Chiến tranh vệ quốc hạng Nhất và Kỷ niệm chương vào ngày 27/7/1987 tại xã Kim Liên, huyện Nam Đàn. Đó là các ông: Lý Nam Thanh, tên thật là Nguyễn Sinh Thản, sinh năm 1908 tại Làng Sen; Lý Thúc Chất, tên thật là Vương Thúc Thoại, sinh năm 1910 tại Làng Sen; Lý Anh Tạo, tên thật là Hoàng Thế Tự, sinh năm 1910 tại làng Hoàng Trù, tất cả đều ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn.

Ngày 12/12/1986, Đoàn Chủ tịch Xô viết tối cao Liên Xô đã có quyết định tặng thưởng Huân chương Chiến tranh vệ quốc hạng Nhất, Kỷ niệm chương chiến thắng phát xít Đức cho 5 chiến sỹ Việt Nam: Vương Thúc Tình, Lý Nam Thanh, Lý Thúc Chất, Lý Anh Tạo và Lý Phú San.

Qua nhiều cuộc tọa đàm và trao đổi, gặp gỡ và dựa trên những cứ liệu lịch sử khoa học, các nhân chứng lịch sử, cuối cùng đã xác định được Vương Thúc Tình (còn có bí danh là Vương Sĩ), tên thật là Vương Thúc Liễn, sinh năm 1903, trong một gia đình nhà nho yêu nước tại làng Hoàng Trù, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn. Cha ông là Vương Thúc Độ, mẹ là Hoàng Thị Đàm. Bà Hoàng Thị Loan, thân mẫu Bác Hồ với bà Hoàng Thị Đàm là chị em con bác, con chú.

Vương Thúc Liễn xuất dương sang Thái Lan cùng với Lê Hồng Phong, Lý Thúc Chất, Lý Nam Thanh, Lý Anh Tạo… Năm 1925, ông sang Trung Quốc được Bác Hồ đặt tên là Vương Sĩ và gửi vào học Trường Quân sự Hoàng Phố. Ông cũng được Bác Hồ gửi sang Liên Xô đào tạo và trở thành người chiến sỹ trong Trung đoàn quốc tế bộ binh cơ giới đặc biệt (OMCBON) trên tuyến phòng thủ thành phố Moskva.

Sau khi quân Đức bị đẩy lùi khỏi phòng tuyến Moskva, Hồng quân Liên Xô đã giành lại thế chủ động tiến công địch trên khắp các mặt trận và bắt đầu phản công bọn phát xít. Đầu Xuân năm 1943, giữa lúc Hồng quân đang tiến mạnh về phía Tây thì có lệnh của lãnh đạo Stalin: “Điều tất cả các cán bộ người phương Đông kể cả những người quê châu Á quay trở lại chuẩn bị chống Nhật ở mặt trận phía Đông”. Vương Thúc Tình đã trở về Việt Nam theo tinh thần trên, nhưng không may khi đi qua Nam Kinh (Trung Quốc) bị bọn Nguyễn Hải Thần mật báo cho đặc vụ Tưởng Giới Thạch bắt và giết hại!

Trong khi tìm kiếm các tư liệu về nhân vật Vương Thúc Tình, tổ nghiên cứu tìm kiếm đã phát hiện tình tiết mới. Theo hồi ký của ông Ivan Ivarốp (người Bungari) - Chỉ huy trưởng Trung đoàn quốc tế OMCBON: “Trong số những người chống phát xít quê ở Đức, Tây Ban Nha, Bungari... biên chế vào các bộ phận của Trung đoàn còn có 6 người Việt Nam”.

Chúng ta đã tìm được 5 người. Vậy còn những người nữa là ai?

Trong các cuộc Hội thảo khoa học: “Những học trò của Bác Hồ đã sống, chiến đấu, học tập ở Liên Xô trước năm 1945" ngày 19/5/1988, Hội Hữu nghị Việt - Xô Nghệ Tĩnh tổ chức đã nêu ra 2 cái tên mới: Đó là Lý Văn Minh và Lý Chí Thống. Đây là 2 người cùng trong nhóm 8 thanh, thiếu niên do Bác Hồ tổ chức, giáo dục để chuẩn bị gửi sang Liên Xô theo Thư gửi của Ủy ban thiếu niên, nhi đồng Liên Xô tháng 7 năm 1926.

Tên tuổi 8 người này được cụ Vương Thúc Oánh - Lão thành cách mạng xác nhận và cung cấp tư liệu cho Ban Lịch sử Đảng Tỉnh ủy Nghệ An khi cụ còn sống (Cụ Oánh mất năm 1962). Tên tuổi 8 người này đúng như tư liệu của nhà sử học Nga A. Côbêlev viết trong tác phẩm “Chủ tịch Hồ Chí Minh” xuất bản năm 1980 tại Nga.

Theo hồi ký của Thiếu tướng Lê Thiết Hùng: “Năm 1938, Bác Hồ từ Liên Xô trở về Trung Quốc bắt liên lạc với họ trong các đơn vị giải phóng quân Trung Quốc và gửi họ sang Liên Xô đào tạo. Khi phát xít Đức tấn công Liên Xô họ đã tham gia chiến đấu bảo vệ Matxcova”.

Bởi vậy, chúng ta có cơ sở để kết luận thêm tên tuổi của 2 chiến sỹ trong Trung đoàn quốc tế do Ivan Ivarốp chỉ huy đó là:

Ông Lý Văn Minh, tên thật là Đinh Chương Long, sinh năm 1912, quê xã Hải Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Cha là Đinh Chương Dương(1885 – 1972) - một nhân sĩ trí thức cách mạng nổi tiếng. Còn ông Lý Chí Thống, tên thật là Ngô Trí Thông, sinh năm 1910, quê ở xã Đại Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Cha ông là Ngô Trí Tuấn, một Việt kiều yêu nước. Gia đình ông cùng sang Bản Mạy, tỉnh Thakhon Pha nom (Thái Lan) với gia đình ông Lê Hữu Đạt (Bố của anh hùng liệt sĩ Lý Tử Trọng).

Như vậy, chúng ta có đến 7 chiến sỹ cách mạng Việt Nam tham gia cuộc chiến tranh vĩ đại của nhân dân Liên Xô chống phát xít Đức trong những năm 1941 - 1945, đó là: Vương Thúc Tình, Lý Nam Thanh, Lý Thúc Chất, Lý Anh Tạo, Lý Phú San, Lý Văn Minh và Lý Chí Thống.

Thời điểm kỷ niệm 75 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại (1945-2020), Bộ Quốc phòng Nga đã mời Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Nga Ngô Đức Mạnh và Cơ quan Tùy viên Quốc phòng Việt Nam tại Nga tới thăm Nhà thờ chính của Lực lượng Vũ trang Nga và tổ hợp bảo tàng “Con đường tường niệm” sắp được khánh thành tại Công viên yêu nước ở Kubinka, ngoại ô Moscow.

Nhà thờ được xây dựng với chủ đề chính là kỷ niệm 75 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Tính đến đỉnh cây thánh giá, nhà thờ hùng vĩ này cao 95m. Đường kính mái vòm chính của nhà thờ là 19,45m tượng trưng cho năm kết thúc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại (1945). Chiều cao của tháp chuông là 75m vì năm 2020 đánh dấu 75 năm kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ II. Chiều cao mái vòm nhỏ là 14,18m tượng trưng cho 1.418 ngày đêm của Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. “Con đường tường niệm” cũng gồm 1.418 bước đi đến chiến thắng và là quần thể bảo tàng ấn tượng, ghi lại lịch sử từng ngày, đêm của cuộc chiến tranh.

Cũng nhân dịp này, 7 chiến sĩ Việt Nam từng tham gia Hồng quân Liên Xô chiến đấu chống phát xít Đức đã được trang trọng đưa vào cơ sở dữ liệu của tổ hợp bảo tàng “Con đường tưởng niệm” để khách tham quan có thể truy cập, tra cứu.

Nguồn tổng hợp. Phạm Trần Thiên Tú