Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng qua gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới (kỳ 1)

Nội dung, vị trí, vai trò của công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng

Theo Đại từ điển tiếng Việt, tham mưu là: “1. Góp ý kiến, giúp người chỉ huy trong đặt ra và tổ chức thực hiện các kế hoạch quân sự; 2. Góp ý về chủ trương, kế hoạch và biện pháp cho một người hay một tổ chức”⁽¹⁾. Như vậy, tham mưu là việc góp ý kiến, đề xuất, kiến nghị về chủ trương, kế hoạch, nội dung, lĩnh vực, công đoạn theo mục tiêu, yêu cầu cần tham mưu.

Công tác tham mưu là tổng hợp công việc, hoạt động, biện pháp tiến hành theo một quy trình cụ thể của tổ chức hoặc cá nhân có tính chuyên nghiệp, nghề nghiệp theo đúng nguyên tắc tổ chức và hoạt động, đáp ứng yêu cầu của tổ chức hoặc cá nhân cần tham mưu về chủ trương, nội dung, công việc nhất định với mục tiêu, yêu cầu đã được xác định. Công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng là việc nghiên cứu, đề xuất dựa trên căn cứ khoa học, thực tiễn nhằm giúp lãnh đạo có cơ sở để ra quyết định và tổ chức thực hiện hiệu quả công tác trong lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng.

Công tác tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng là công tác tham mưu ở cấp trung ương, tham mưu cho Ban Chấp hành Trung ương, trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác tổ chức, cán bộ của toàn Đảng. Trong đó, Ban Tổ chức Trung ương đóng vai trò là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong thực hiện công tác tham mưu chiến lược về tổ chức xây dựng Đảng. Ngoài ra, có sự phối hợp của các cơ quan đảng ở Trung ương, các ban, vụ tổ chức cán bộ ở các cơ quan trung ương, các ban tổ chức cấp ủy các cấp và các cơ quan liên quan.

Nội dung tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng bao gồm xây dựng, quản lý tổ chức bộ máy, biên chế, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị; xây dựng hệ thống tổ chức đảng; xây dựng và quản lý đội ngũ đảng viên; công tác cán bộ; bảo vệ chính trị nội bộ. Công tác tham mưu chiến lược của các cơ quan đảng ở Trung ương về lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng được thực hiện bằng các phương thức chủ yếu sau: Tham mưu hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng; tham mưu Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo thực hiện, trực tiếp ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện, kiểm tra, giám sát thực hiện, trực tiếp tổ chức thực hiện văn bản của Đảng; sơ kết, tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện văn bản của Đảng về tổ chức xây dựng Đảng; thực hiện công tác nghiên cứu, phân tích, tư vấn, dự báo chiến lược về công tác tổ chức, cán bộ trong từng giai đoạn; thực hiện việc đóng góp ý kiến; kiểm tra; thẩm định văn bản, đề án... của các cơ quan trong hệ thống chính trị liên quan đến công tác tổ chức xây dựng Đảng; đề xuất, chủ trì thực hiện hoặc phối hợp tham gia thực hiện đề tài, đề án nghiên cứu khoa học, phát triển lý luận về lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng.

Vị trí, vai trò quan trọng của công tác tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng, trước hết xuất phát từ tính chất đặc biệt quan trọng của ngành tổ chức xây dựng Đảng. Đặt trong tổng thể công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, công tác tổ chức xây dựng Đảng luôn được Đảng ta nhấn mạnh và có nhận thức ngày càng sâu sắc hơn qua các nhiệm kỳ đại hội. Từ mục tiêu đề ra trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XII) “Kiên quyết khắc phục những yếu kém trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, trách nhiệm, năng lực và động cơ đúng đắn, thực sự tiên phong, gương mẫu, luôn đặt lợi ích của tập thể, quốc gia, dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, thực sự là cán bộ của dân, phục vụ nhân dân. Củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng”⁽²⁾, Báo cáo chính trị Đại hội XIII của Đảng đã thể hiện bước phát triển quan trọng về quan điểm, nhận thức khi nhấn mạnh yếu tố đầu tiên trong mục tiêu tổng quát phát triển những năm tới là: “Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện”⁽³⁾, đồng bộ với việc nhấn mạnh và đưa “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh” là thành tố đầu tiên trong chủ đề Đại hội XIII. Đây là bước phát triển mới về tư duy, tiếp tục làm rõ hơn đường lối xây dựng năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đã được đề ra tại Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011). Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã thể hiện đầy đủ, sâu sắc hơn về tầm quan trọng của công tác tổ chức xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng đã nêu ra 5 bài học kinh nghiệm; trong đó, bài học thứ ba nhấn mạnh “Phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm công tác cán bộ là nhiệm vụ “then chốt” của công tác xây dựng Đảng, có liên quan đến sự sống còn của Đảng và vận mệnh của chế độ; cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”⁽⁴⁾. Là một trong những phương thức lãnh đạo của Đảng cầm quyền, công tác tổ chức xây dựng Đảng phải làm tốt việc tham mưu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và nâng cao hiệu quả hoạt động, xây dựng đội ngũ cán bộ đủ điều kiện, tiêu chuẩn cho Đảng để bảo đảm thực hiện được mục tiêu xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nói cách khác, làm tốt công tác tổ chức xây dựng Đảng góp phần quan trọng để nâng cao vị thế cầm quyền, khẳng định vai trò lãnh đạo, đường lối đúng đắn của Đảng, là điều kiện quan trọng bảo đảm cho các mục tiêu phát triển đến năm 2025, 2030, 2045 mà Đại hội XIII đã hoạch định.

Trong bất kỳ lĩnh vực nào, công tác tham mưu đều có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của cơ quan, đơn vị, tổ chức. Bộ phận tham mưu của đơn vị được xây dựng đúng với chức năng giúp lãnh đạo ban hành quyết định một cách chính xác, hợp lý, đạt hiệu quả cao cũng như tăng cường hiệu quả tổ chức thực hiện quyết định. Sản phẩm tham mưu là đầu vào trong quy trình đưa ra quyết định, quyết sách cuối cùng của người lãnh đạo. Sản phẩm tham mưu càng có luận cứ khoa học, cơ sở lý luận và thực tiễn bao nhiêu thì quyết định của người lãnh đạo càng chính xác bấy nhiêu, tạo hiệu quả cho sự phát triển, tiến bộ của cơ quan, đơn vị, tổ chức. Ngược lại, sản phẩm tham mưu thiếu hợp lý, không khả thi, thì việc ra quyết định của người lãnh đạo sẽ gặp rất nhiều khó khăn, không phù hợp với thực tiễn.

Yêu cầu đối với công tác tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng

Thứ nhất, yêu cầu về chất lượng tham mưu.

Tham mưu phải bảo đảm chất lượng, phải chính xác, phải có tầm nhìn trên cơ sở phân tích dữ liệu, thông tin có cơ sở khoa học, bảo đảm tính khả thi. Để tham mưu, đề xuất có chất lượng, bảo đảm chính xác và đúng, lực lượng làm công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng phải có trình độ, năng lực chuyên môn, có đầy đủ thông tin, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng về công tác tổ chức xây dựng Đảng, phải trung thực, khách quan; sản phẩm tham mưu phải sát thực, bảo đảm tính khả thi. Người làm công tác tham mưu phải đề cao trách nhiệm cá nhân về vấn đề tham mưu, đề xuất; không được chủ quan, duy ý chí và phải có tầm nhìn chiến lược, tầm nhìn xa và sâu; phải tính toán và lường trước được thuận lợi, khó khăn, rủi ro, kể cả tác động khách quan và chủ quan có thể xảy ra để chủ động đề xuất giải pháp ngăn chặn và khắc phục kịp thời, hiệu quả.

Thứ hai, bảo đảm đúng chủ trương, đường lối của Đảng về công tác tổ chức xây dựng Đảng.

Tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng phải căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của ban tổ chức các cấp; nắm vững, quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc đường lối, chủ trương của Đảng về công tác tổ chức xây dựng Đảng, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cấp ủy các cấp. Tham mưu phải dựa trên cơ sở quy định hiện hành của Đảng, không được tùy tiện theo suy nghĩ chủ quan, mong muốn của cá nhân người tham mưu, đề xuất. Trong tham mưu, đề xuất giải quyết nhiệm vụ được giao, nếu việc thực hiện nhiệm vụ, vấn đề được giao gặp khó khăn xuất phát từ thực tiễn vận dụng các quy định thì phải báo cáo, kiến nghị, đề xuất với các cấp có thẩm quyền nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung.

Thứ ba, bảo đảm nội dung tham mưu khách quan, trung thực.

Nguyên tắc này xuất phát từ yêu cầu bảo đảm chất lượng, tính chính xác của các vấn đề tham mưu, đề xuất. Nói cách khác, tuân thủ nguyên tắc này tạo cơ sở và bảo đảm vấn đề tham mưu, đề xuất được chính xác và có chất lượng cao. Chỉ trên cơ sở phân tích, nắm vững luận cứ khoa học, cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác tổ chức xây dựng Đảng thì người làm công tác tham mưu mới có thể tham mưu, đề xuất được chương trình, kế hoạch và giải pháp thực hiện hiệu quả, sát hợp.

Tham mưu phải xuất phát từ thực tế hay thực trạng khách quan của công việc, nhiệm vụ đang giải quyết, khả năng hiện thực hóa. Thông tin phải được tổng hợp, chắt lọc từ nhiều nguồn, bám sát nhiệm vụ của Đảng, bảo đảm định hướng chính trị, chính xác, kịp thời. Tôn trọng nguyên tắc khách quan sẽ loại bỏ được yếu tố chủ quan, duy ý chí trong tham mưu. Tôn trọng nguyên tắc khách quan trong tham mưu bảo đảm tính khả thi và hiện thực, đạt kết quả cao. Chất lượng công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng có quan hệ chặt chẽ với chất lượng công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận. Vì vậy, cần tăng cường tổng kết thực tiễn, sơ kết việc thực hiện mô hình tổ chức mới, nhằm rút ra vấn đề có tính quy luật, lỗ hổng, thiếu sót để cung cấp luận cứ khoa học nhằm hoàn thiện đường lối, chính sách, kiến nghị giải pháp trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện.

Tham mưu trung thực là đòi hỏi khách quan, là nguyên tắc rất quan trọng trong công tác tham mưu, bảo đảm cho công tác tham mưu đúng và chính xác. Nguyên tắc này đặt ra yêu cầu đối với người cán bộ làm công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng có đủ tri thức, tài năng, đức độ, thẳng thắn, trung thực, khách quan trong tham mưu, đề xuất cho lãnh đạo. Nếu tham mưu không trung thực sẽ dẫn đến tiêu cực trong công tác cán bộ, tạo điều kiện để phát sinh tệ bè phái, “lợi ích nhóm”, cục bộ địa phương,... trong công tác cán bộ.

Thứ tư, đề cao trách nhiệm của tập thể và cá nhân người tham mưu.

Đề cao trách nhiệm là bổn phận của tập thể và cá nhân người tham mưu trước sự tin cậy, ủy thác của cấp trên để hạn chế sai lầm, rủi ro không cần thiết có thể xảy ra. Tập thể và cá nhân tham mưu phải hết sức thận trọng, cân nhắc, tính toán thấu đáo, phải lường trước được hậu quả. Nếu tham mưu, đề xuất không đúng, không trúng thì cá nhân và tập thể phải chịu trách nhiệm. Người tham mưu phải cam kết trước lãnh đạo về tính chính xác của vấn đề do mình tham mưu, đề xuất.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tuyên Quang về công tác chuẩn bị đại hội đảng bộ các cấp.

Yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng

Một là, sự lãnh đạo, chỉ đạo và giao nhiệm vụ của cấp ủy.

Sự lãnh đạo và chỉ đạo nhạy bén, sáng suốt của cấp ủy đóng vai trò quyết định, làm nền tảng cho công tác tham mưu phát triển đúng hướng và đạt hiệu quả cao. Qua việc giao nhiệm vụ công tác tham mưu, cấp ủy không chỉ thực hiện việc phân công nhiệm vụ cho cấp dưới, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho họ thông qua sự hỗ trợ về mặt vật chất, kinh phí, và cơ chế phù hợp; qua đó, thể hiện sự tin tưởng và khích lệ, động viên cơ quan tham mưu và cán bộ tham mưu phát huy tối đa vai trò và trách nhiệm của mình trong quá trình làm việc. Thực tế cho thấy, những nơi cấp ủy chú trọng, quan tâm giao nhiệm vụ cho công tác tham mưu thì sẽ đạt được chất lượng, hiệu quả cao trong công tác này; đồng thời, làm cho đội ngũ cán bộ tham mưu phát huy hết khả năng và năng lực của mình. Ngược lại, tại nơi cấp ủy chưa chú trọng hoặc chưa làm rõ yêu cầu khi giao nhiệm vụ, cơ quan tham mưu và đội ngũ cán bộ tham mưu thường gặp khó khăn trong việc phát huy vai trò và năng lực của mình. Nội dung giao nhiệm vụ càng được cụ thể hóa, định hướng rõ ràng và nhạy bén với xu thế phát triển, càng giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác tham mưu. Sự chính xác và kịp thời trong việc định hình nội dung giao nhiệm vụ không chỉ giúp cho cơ quan tham mưu hiểu rõ mục tiêu và yêu cầu, mà còn tạo điều kiện cho họ vận dụng phương pháp làm việc khoa học, sáng tạo, qua đó có khả năng giải quyết được vấn đề phức tạp.

Hai là, tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ cơ quan tham mưu.

Bộ máy tổ chức của cơ quan tham mưu cần được kiện toàn, sắp xếp tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ mới. Đội ngũ cán bộ tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng phải có tiêu chuẩn chung của một người cán bộ, đảng viên. Đó là: Có trình độ hiểu biết về lý luận chính trị, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; có trình độ văn hóa, chuyên môn, đủ năng lực và sức khỏe để làm việc hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Tổ chức xây dựng Đảng là một ngành, một nghề rất khó vì liên quan đến tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đụng chạm đến con người và địa vị của họ trong xã hội. Do đó, người làm công tác tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng cần có bản lĩnh kiên trung, tấm lòng trong sáng, có “con mắt” tinh đời, nhìn người để đánh giá đúng năng lực của người cán bộ...

Ba là, các điều kiện bảo đảm công tác của đội ngũ cán bộ tham mưu.

Để phát huy tinh thần sáng tạo của đội ngũ cán bộ tham mưu thì cần tạo lập được môi trường làm việc thật sự dân chủ, để người cán bộ tham mưu được tiếp cận nguồn thông tin một cách đầy đủ và trực tiếp đối với vấn đề liên quan đến lĩnh vực và nhiệm vụ công tác của mình. Cán bộ tham mưu luôn mong muốn được lãnh đạo tin tưởng, mạnh dạn giao phó công việc và tạo thế chủ động cho cán bộ thực thi nhiệm vụ. Niềm tin của tổ chức, của người lãnh đạo đối với cán bộ tham mưu là cơ sở quan trọng cho việc phát huy năng lực sáng tạo, mạnh dạn nghiên cứu, đề xuất ý tưởng mới, tìm tòi, phát hiện mới và nâng cao chất lượng tham mưu. Song song với việc tạo lập môi trường hoạt động dân chủ, công khai, minh bạch để cán bộ phát huy dân chủ trong thảo luận, tranh luận vấn đề đặt ra, được đề đạt ý kiến cá nhân, được đối thoại với các cấp lãnh đạo, được lắng nghe và thấu hiểu,...; còn cần tạo lập cơ chế để cán bộ tham mưu có thể yên tâm thực hiện phản biện khoa học đối với vấn đề liên quan đến chủ trương, chính sách, đề án sẽ được các cấp lãnh đạo xem xét và quyết định.

Bên cạnh đó, sự đổi mới chế độ, cơ chế, chính sách đối với đội ngũ cán bộ tham mưu phải tạo được động lực tích cực để thu hút ngày càng nhiều cán bộ có đức, có tài, có triển vọng về công tác tại cơ quan tham mưu của Đảng. Do vậy, cần có chính sách đồng bộ từ chính sách tuyển dụng, thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, chế độ sử dụng cán bộ, cơ hội phát triển chuyên môn, nghiệp vụ đến chính sách đãi ngộ...

Ngoài ra, một yêu cầu quan trọng khác là cần chú trọng đầu tư thỏa đáng cho vấn đề thông tin, tài liệu, cơ sở dữ liệu để cơ quan tham mưu được cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời, phục vụ cho công tác nghiên cứu, từ đó có điều kiện đề xuất ý kiến tham mưu sát hợp cho các cấp lãnh đạo.

Bốn là, cơ chế phối hợp, kết hợp trong công tác tham mưu chiến lược giữa các ban đảng.

Tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng là tham mưu xây dựng tổ chức, thực hiện công tác cán bộ, nên là một công việc liên ngành, mang tính tổng hợp, có liên quan đến nhiều lĩnh vực khác, như kiểm tra, giám sát, nội chính... Do đó, để nâng cao chất lượng, hiệu quả tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng, yêu cầu quan trọng là có cơ chế phối hợp, kết hợp hiệu quả giữa các ban đảng. Cần bảo đảm nguyên tắc: Một việc chỉ giao cho một ban hay một cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm chính, các ban, cơ quan khác chịu trách nhiệm phối hợp để thực hiện nhiệm vụ chung.

Năm là, tính tích cực, chủ động, sáng tạo, chuyên nghiệp của chủ thể tham mưu.

Tham mưu chiến lược không có nghĩa là thụ động, bị động, chờ cấp trên đặt hàng, ra yêu cầu thì mới bắt đầu nghiên cứu, đề xuất, tham mưu, mà cơ quan tham mưu, đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược phải năng động, sáng tạo, chủ động nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, nắm chắc cơ sở lý luận, cơ sở khoa học, thực tiễn, dự báo đúng, trúng tình hình, để chủ động đề xuất, tham mưu mô hình tổ chức mới, phương án mới nhằm giải quyết “điểm nghẽn” mà thực tiễn đang đặt ra. Tính tích cực, chủ động, sáng tạo và tính chuyên nghiệp trong tổ chức triển khai hoạt động tham mưu của chủ thể tham mưu có tính quyết định đối với chất lượng tham mưu.

Tuy nhiên, cũng cần quan tâm đến thực tế là người cán bộ nói chung và người cán bộ tham mưu trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng đều có nhu cầu thăng tiến, phát triển sự nghiệp, nên cần tạo động cơ đúng đắn cho tính tích cực hoạt động của người cán bộ. Do đó, cấp ủy có trách nhiệm tạo môi trường công tác lành mạnh, khách quan, có cơ chế đãi ngộ, trọng thưởng đúng mức, quý trọng người tài để khơi dậy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người cán bộ tham mưu chiến lược trên lĩnh vực tổ chức xây dựng Đảng./.

(Còn nữa)